مهدي شمسي، رئيس دادگستري سراب البته از اين دست قضات نيست. او اخيرا 2حكم جايگزيني صادر كرده و ترجيح مي‌دهد هر جا قانون اجازه داده، مجرم را به جاي زندان محكوم به خدمات عمومي و اجتماعي رايگان كند. راه‌حل‌هاي او براي گسترش اين تغيير كه پشتوانه قانوني و دستوري هم دارد شنيدني است.
- با رأي‌هايي كه به تازگي داده‌ايد شروع كنيم. لطفا جزئيات اين پرونده‌ها را به ما هم بگوييد.
پرونده‌اي در دادگستري سراب در جريان بود كه براي مجرم ۵ سال حبس پيش‌بيني شده بود. اين پرونده مشمول احكام مجازات جايگزين مي‌شد به اين فكر كردم كه وقتي يك آيه مي‌تواند «فضيل عياض» راهزن را تغيير دهد چرا نبايد خطاكاران ديگر را اصلاح كند؟ در جهت استفاده از انوار كلام‌الله مجيد تصميم گرفته شد براي آن مجرم با استفاده از قرآن مجازات جايگزين اعمال شود. به همين دليل قرار تعليق مجازات با دستور حفظ ۵ جزء قرآن‌كريم به جاي ۵ سال حبس درنظر گرفته شد. حكم ديگر، آزادي مشروط پسري بود كه پدر و مادر خود را آزار مي‌داد و آنها از دست او به تنگ آمده بودند. براي اينكه هم پدر و مادر از دست او راضي باشند و هم از امكان آزادي مشروط استفاده شود، مطابق آيه ۱۴ سوره لقمان و آيه 23سوره اسراء براي او حكم مجازات جايگزين احترام به پدر و مادر و شركت در نماز جماعت در طول هفته در مسجد محل صادر شد.
- خب از كجا معلوم رفتارش را اصلاح كند و به مسجد برود؟
اين مجازات در شرايطي مورد پذيرش است كه والدين او رضايت خود را اعلام كنند و از مسجد گواهي حضور بياورد. به‌نظر من ما هر وقت كارها و اعمالمان مطابق با قرآن باشد حتما نجات خواهيم يافت. مجازات‌هاي جايگزيني كه با محوريت انجام كلام‌الله مجيد باشد باعث اصلاح مجرم و آرامش خانواده و جامعه خواهد شد.
- اصلاح مورد شما به عنوان قاضي، در آنها رخ داده است؟
اجراي احكام پيگير فرايند اصلاحي آنهاست. چيزي كه در ظاهر مي‌بينيم حكايت از اصلاح مجرم دارد.
- به‌نظر شما واقعا چقدر مجازات جايگزين مي‌تواند در اصلاح افراد تأثير‌گذار باشد؟
هدف مجازات ارعاب و اصلاح است. شخصي كه براي نخستين‌بار مرتكب جرم مي‌شود بايد بيشتر جنبه اصلاحي را برايش مدنظر قرار داد. متهم و مجرم مانند يك بيمار است كه نياز به درمان دارد. ما بايد بدانيم كه او عضوي از جامعه است و همه نسبت به او مسئوليم. با درنظر گرفتن اين هدف من به اين نتيجه رسيدم كه بهترين نسخه درماني استفاده از قرآن است. در آيين‌نامه ماده 79 قانون مجازات اسلامي كارهاي عمومي كه مي‌توان براي مجازات جايگزين استفاده مي‌شود را فهرست كرده است. كارهاي عمومي به فراخور جرم انتخاب مي‌شود. مجرمي را كه توانايي آموزش دارد مي‌توان براي آموزش رايگان گماشت يا پزشكي كه خطاي غيرعمد از او سر زده را مي‌توان براي درمان رايگان مردم مناطق محروم، يا افراد تحت پوشش كميته امداد به كار گرفت.
- براي گسترش مجازات جايگزين چه تغييراتي مورد نياز است؟
همانطور كه گفتم، يكي از دغدغه‌هاي قوه قضاييه كاهش جمعيت كيفري در زندان‌هاست. در هفته قوه قضاييه اين موضوع به‌عنوان خواسته مقام‌معظم رهبري هم منعكس شد و بعد هم دستورالعمل كاهش جمعيت كيفري تدوين و ابلاغ شد. بندهاي اين دستورالعمل مربوط به دادسراها و بخش‌هايي نيز مربوط به دادگاه‌هاست. در دادسراها قرار‌هاي بازداشت به‌گونه‌اي بايد تغيير كند كه متهمين حتي‌الامكان به زندان معرفي نشوند. اينكه پيش از صدور قرار تأمين به متهم براي تهيه موارد اسناد مورد نياز اطلاع‌رساني شود ازجمله تغييراتي است كه در مراحل اجرايي ايجاد شده است. در دادگاه‌ها نيز از طريق مجازات جايگزين كه در قانون مجازات اسلامي مصوب سال ۹۲ بند‌هايي براي آن درنظر گرفته شده، سعي در كاهش جمعيت زندان‌ها شده است. مواد ۶۸ به بعد اين قانون دست قاضي را براي تبديل حبس‌هاي كوتاه‌مدت در جرايم غيرعمد باز گذاشته است. قرار تعليق اجراي حكم يا تعويق صدور حكم، معافيت از كيفر و آزادي مشروط از ديگر موادي است كه در جهت كاهش جمعيت كيفري در قانون مجازات اسلامي گنجانده شده است.
- چه كارهايي مي‌توان انجام داد كه از مجازات جايگزين، بيشتر در محاكم استفاده شود؟
به‌نظر من براي گسترش مجازات‌هاي جايگزين حبس، بهتر است آراي (جايگزين) صادر شده در محاكم و تفكراتي كه منجر به بازگرداندن مجرم به جامعه شده، جمع‌آوري شود. احكام به همكاران قضايي ابلاغ شده تا از اين راهكار‌هاي موفقيت‌آميز، ديگران نيز استفاده كنند و در نهايت به يك رويه قضايي تبديل شود.
- قسمتي از حكم مجازات جايگزين در دادگستري سراب
با استناد به قانون مجازات اسلامي مصوب ۱۳۹۲ حكم بر آزادي مشروط محكوم عليه براي مدت بقيه حبس مشار اليه را صادر و اعلام مي‌كند كه محكوم عليه بايد در مدت آزادي مشروط به پدر و مادر خود نيكي كند و مكلف است به همراه پدرو مادر خود در پايان هرماه يك‌بار در اجراي احكام كيفري حضور يافته و درخصوص اعمال و رفتار محكوم عليه اخذ توضيح شود. همچنين مكلف است در طول ايام هفته حداقل در 4وعده در نماز جماعت در نزديك‌ترين مسجد محل سكونت حضور يافته و در پايان هرماه از طرف آن مسجد گزارش مربوط به‌مدت يك‌ماه اخذ شود.
دادرس دادگاه انقلاب سراب- مهدي شمسي
نظر شما